Bỏ Làng

Trương Bích Đào

Hồi tôi mới về làm dâu làng Láng, vùng đất này mới được sát nhập từ huyện Từ Liêm sang Quận Đống Đa. Đất nội thành nhưng tập tục vẫn là làng quê ven đô. Làng tôi nổi tiếng với nghề trồng rau gia vị. Húng Láng nổi tiếng khắp Hà Thành : “ Đi đâu ai cũng biết ta

Ta người kẻ Láng vốn nhà trồng rau “

Làng tôi không giầu lắm nhưng cũng không phải đất quê nghèo .Trai làng tôi chủ yếu cuốc đất trồng rau .Gái làng tôi đảm lắm , từ 3-4 giờ sáng đã

quẩy gánh rau rong ruổi khắp Hà thành . Từ chợ Hà đông ,chợ Hôm Đức viên hay chợ Đồng Xuân ,Châu Long đâu đâu cũng có người và rau làng Láng.Rau gia vị chỗ tôi lạ lắm ,người ta gọi chung là húng Láng nhưng thực ra nó có tên riêng , húng có hai cách gọi sang thì gọi là húng quế , nôm na dân dã là húng chó . Những chiếc lá húng quế xanh mướt mùi thơm hăng hắc nhưng thiếu nó thì thịt chó có ngon đến đâu , bát tiết canh vịt sang đến mấy cũng vứt .Còn rau mùi của làng tôi không bao giờ để giống toàn mua hạt ở nơi khác ,dân các nơi trồng rau mùi để già lấy hạt bán cho làng tôi hoặc bán cho mọi người tắm tất niên .Giống nơi khác nhưng gieo trên đất làng tôi cây mùi thơm và ngon hơn cả .Người làng tôi thường ăn rau mùi cả rễ .Cây mùi caođộ 4-5 phân nhổ cả rễ rưả sạch , rễ mùi trắng và non mởn tôi ngồi ngoaì sân rửa rau mà khắp nhà sực nức mùi thơm. Còn rau thơm có 2 loại thơm thật và thơm lai ( hay còn gọi là thơm bạc hà ) .Thơm thật chỉ trồng được trên đất làng tôi còn trồng nơi khác lại chuyển thành bạc hà hết .Thơm thật lá nhỏ và dài mầu xanh nhạt hơn thân to hơn , mùi thơm nhẹ mà không ngái .Chị gái tôi ngoài phố rất thích ăn loại thơm này ,tôi cầu kỳ mang đất ra trồng vào chậu hoa cho chị nhưng chỉ dược 1-2 lứa thơm lại chuyển mùi đành chịu thua .Rau làng tôi từ củ su hào đến mớ cải xanh hay cải cúc đều xanh mướt và có cách buộc riêng .Cứ tối đến cả làng đều lách cách tiếng chẻ lạt bằng ống tre mua ở làng bên . Mỗi mớ rau thơm ,mùi, húng hay cải cúc đều được bó lạt nhỏ mớ đơn rồi chập đôi lại mới là một mớ .Bó nhỏ có cái hay nhà ít người các bà nội trợ đảm đang đi chợ chỉ cần vài hào là đủ hết các thức ,nào là xà lách thơm ,mùi ,húng ,canh giới, tía tô .Đĩa rau sống phải đầy đủ gia vị : xà lách trắng ngần ,thơm xanh nhạt , mùi ,húng xanh thẫm canh giới mềm mại và nếu ăn nem chả thì không thể thiếu mầu lá tía tô tím sẫm đệm răng cưa trông thật quyến rũ chứ chẳng ai cho giá sống vào như bây giờ.Rau làng tôi xanh tươi được như vậy là nhờ có nước giải .Khắp làng ngõ chỗ nào cũng có chõ nước giải ,con gái con trai đều đái đứng tất .Hồi mới về tôi buồn cười lắm không thể nào đi được .Thật kỳ lạ thứ nước giải pha loãng tứoi vào cây là chỉ 2-3 ngày sau là rau chuyển mầu xanh mượt mà hẳn lên trông mà thích mắt .Vì thế làng tôi tận thu nước giải lắm chẳng bỏ sót tý nào ,lắm khi còn đánh đánh chửi nhau vì có nhà lấy trộm .Mới về làm dâu tôi hãi lắm khi nghe chồng nói “ Làng mình ăn nước ao , đái bờ rào ,ỉa chuồng lợn” “Ao” ở đây là cái giếng làng may mà sát nhập vào nội thành nên dân được bắc máy nước công cộng, cả làng giặt giũ tắm rửa đều bằng nước ao hết ,được cái hồi đó ao sạch hơn chứ không bẩn như bây giờ.Còn đại tiện thì hầu hết đi chung với lợn .Cửa chuồng lợn được bắc ngang một tấm ván che cái mành thế là thành nhà tiêu,vừa ngồi đi vừa nghe lợn ụt ịt dụi mõm đằng sau .Hồi đó tôi là con dâu ngoài phố đầu tiên của làng nên gia đình nhà chồng tôi cũng xét nét lắm .Được cái tôi hay quan sát và bắt chước nhanh nên dù phải đi làm cơ quan chỉ một năm sau tôi có thể hái và bó rau nhanh đẹp không thua kém bất kỳ ai .

Nhà tôi ở Láng Trung người ta có câu “ Giầu thôn Thượng , lắm ruộng thôn Trung ,anh hùng thôn Hạ”.Thôn Thượng kéo dài từ Chùa Láng lên đến Cầu Giấy , thôn Trung từ Chùa Láng xuống đến đường 73 ( đường Láng Trung và giờ là Nguyễn Chí Thanh ).Thôn Hạ từ đường 73 đến tận Ngã Tư Sở .Xóm tôi là xóm B Láng Trung ,danh giá nhất xóm là nhà cụ lý Nhạc và cụ Cai Ba .Cụ lý Nhạc trước làm lý trưởng làng tôi (lý trưởng cách mạng vì cụ có ủng hộ kháng chiến) cụ có ba vợ sinh được 9 cô nhưng không có con trai ,phải nuôi một ông con nuôi .Khi tôi về bà Cả đã mất chỉ còn bà Hai bà Ba là hai chị em ruột .Cụ Cai Ba chỉ có hai bà sinh được 4 trai 4gái nhưng con trai của cụ đa số đều chết non. Cụ Cai nhỏ người nhưng quắc thước và đẹp ,giọng cụ sang sảng nghe có uy lắm . Ông cả con cụ cũng có hai vợ nhưng mất sớm ,bà vợ cả sinh một trai một gái nhưng cậu em 6 tuổi bị xe bò cán chết,bà vợ hai cũng sinh được một gái một trai nhưng chị lớn bị tật gù lưng vì vậy tất cả những cái đẹp và thông minh đều dồn cho đứa cháu đích tôn. Bà cả chỉ còn có một cô con gái nên xin đất hợp tác xã hai mẹ con làm nhà ở riêng .Cả một dinh thự rộng rãi nhà ngói 5 gian ,nhà ngang 3 gian đều thuộc về mẹ con bà hai .Tôi về được một thời gian thì bà Hai làm thêm một gian nhà ngoài cạnh đường đi của làng cho chị con gái may sửa chữa quần áo còn bà thì vẫn đi làm nhà nước ,còn cậu em trai vẫn là xã viên hợp tác rau Láng Trung . Cụ Cai nghiêm lắm con cháu trong nhà sợ một phép nên khị cụ mất không ai dám về tranh giành nhà cửa đất cát với thằng cháu đích tôn .Cuộc sống tưởng an bài ,vợ chồng tôi chẳng bao giờ dám mơ có được một cơ ngơi như vậy.Thế rồi cậu cháu đích tôn lấy vợ ,một cô gái xinh đẹp dễ thương con một gia đình khá giả ở làng .Hồi đó vợ chồng tôi chắt chiu mãi mới lắp được một chiếc xe đạp cà tàng để đi làm còn cháu đích tôn cụ Cai đã cưỡi xe hon đa 70 chở vợ phóng vù vù khắp làng .Cậu cháu mải chơi chả học hành đến nơi đến chốn nhưng được cậu nhanh mắt nhanh tay và mồm mép cũng khéo. Cậu không cuốc vườn mà bỏ đi làm thợ xây .Chỉ 3-4 năm sau cậu đã đứng ra làm cai thầu nhận xây nhà cho cả xóm.Công việc thuận lợi đồng thời vợ cậu cũng sinh được một gái một trai .Trong làng ngoài xóm ai cũng tấm tắc khen ngợi nhà có phúc.

Thế rồi để thêm vốn làm ăn cậu bán bớt một phần đất lấy tiền ,các dì ,các chú chẳng ai dám can ngăn . Có tiền trong tay cậu mở rộng quan hệ làm ăn , đồng thời cũng mở rộng cách tiêu tiền cậu bắt đầu uống rượu , đánh bạc và bê trễ dần công việc , quân của cậu theo đà chủ làm ăn chểnh mảng ,gian dối .Uy tín ngày một mất dần , tiền càng nhanh hết . Cậu lại xắn đất bán thêm chút nữa .Bán đất rồi mà làm ăn vẫn thua lỗ đồng thời vợ cậu lại sinh thêm đứa thứ ba ,một cô con gái nhỏ nhắn xinh đẹp hơn hẳn cả anh chị .Cậu em đã vậy bà hai và cô chị cũng không kém phần . Bà về hưu bán thêm hàng nước, cô chị việc may vá đã vất vả lại thu nhập thấp nên cô chị chuyển sang ghi đề .ghi cho người và cả cho mình nữa nên chả mấy chốc hai mẹ con phải bán gian cửa hàng để chuyển vào nhà trong .Thế rồi cậu cháu đích tôn cụ Cai tuyên bố hùng hồn với cả họ đất này không hợp với cậu nên phải bán đi mua đất mới xây nhà để ổn định kinh tế . Cả họ lại một lần nữa không ai dám can ngăn .Cậu bán cả dinh thự của cụ Cai mua một mảnh đất ở xóm trên , cậu xây được một ngôi nhà ba tầng khang trang rộng rãi ,tầng dưới mở quán hàng nước cô vợ vừa bán hàng vừa trông nhà ,chồng vẫn làm thợ xây và lắp đặt điện nước .Được cái cậu khéo tay nên công việc cũng không thiếu .Hôm hội làng đi lễ chùa qua nhà vợ chồng cậu mời vào uống nước thăm nhà tôi thấy vui và mừng cho cậu . Cô con gái đầu giống mẹ lấy chồng sớm nên hai vợ chồng cậu lên ông bà ngoaị khi tuổi mới 40 .Cậu con trai thứ hai học cùng cô con gái nhà tôi ,cháu cao to và đẹp trai nhưng thi trượt đại học .Sợ cháu phải đi bộ đội vợ chồng cậu nhờ tôi xin cho cháu vào học Trường cao đẳng kỹ thuật công nghiệp Hà Nội . Xin học cho cháu xong bận công việc gia đình nên tôi không quan tâm đến cháu nữa .nghe nói cháu đã ra trường đi làm ,lấy vợ và đã có con .Cháu lớn nhà tôi cũng đã lập gia đình ,đủ năm công tác tôi làm đơn xin về hưu để chăm nom gia đình và cháu nội .Có thời rảnh rỗi nói chuyện với bà con hàng xóm tôi mới biết gia đình cậu đã bỏ trốn khỏi làng .Ngôi nhà cậu ở bị gán nợ ,vợ cậu vay nợ khắp làng nên không dám về .Ngày bố đẻ mất tận 1giờ đêm vợ cậu mới về thắp cho bố nén nhang rồi vội vã đi ngay .Tôi nghe chuyện mà bủn rủn cả chân tay .Cô con gái út mới 16-17 tuổi đầu đã phải quyết định lấy chồng để có chỗ trú thân . Ngày cưới mấy bà dì phải lo cỗ và cho ở nhờ lấy chỗ đón dâu . Vợ chồng cậu em bỏ làng đi rồi còn hai mẹ con bà hai thuê nhà ở tạm vừa bán hàng nước vừa ghi đề .Chứng nào tật ấy bà chị vẫn vay nợ khắp xóm , lãi mẹ đẻ lãi con, nhà thuê bị họ đòi lại để xây bán .Bà Hai nước mắt lưng tròng đến ở nhờ cô em chồng còn chị thì ngủ nhờ cô hàng xóm . Cuối cùng hai mẹ con cũng thuê được một gian nhà để bán hàng và ở .Bán hàng nước chẳng được bao nhiêu ,ghi đề cũng vậy vì có thắng họ cũng chả nhận được tiền ngay nên chán chẳng ghi nữa .

Ngày tết qua chơi tôi nghe bà Hai kể mọi đồ sắm tết trong nhà đều là hàng xóm cho người thì cái bánh chưng người thì cân táo cân cam nghe não lòng và tội lắm .Đã thế chủ nợ lại luôn thúc ép nên việc gì đến đã phải đến .Một buổi sáng nhà đang có khách tôi thấy bóng bà chị thấp thoáng ngoài cửa tưởng bác hỏi gì xong lại thấy đi .Tiễn khách ra cửa tôi mới biết bác vẫn chờ tôi ở đó bác muốn nhờ tôi giặt hộ hai cái chăn để đóng gói chuyển đi .Chăn nặng bác không bê được nên phải nhờ tôi giúp .Nghe bác nói tôi vội vã mang chăn về giặt và đóng gói sạch sẽ cho bác .Hai ngày sau mẹ con bác chuyển đi ,khi lấy chăn bác nghẹn ngào nói chẳng biết đến bao giờ chị lại nhờ em giặt chăn nữa ,trưa nay chị đi rồi .Cuộc đời là vậy, gia tài hai mẹ con bác gói trọn trong chiếc xe tải nhỏ xíu gia trị nhất chắc là hai chiếc chăn . Nghe nói bác chuyển xuống Giáp Bát thuê nhà cho rẻ để ở và bán hàng ,không ai đưa tiễn nên chẳng ai biết bác thật sự ở đâu .Bàn thờ cụ Cai khi cậu cháu đích tôn bán nhà chuyển sang nhà ông con trai út . Ông mất sớm nhà mặt đường Nguyễn Chí Thanh cho thuê đựơc giá nên bà vợ cùng các con cho thuê cả rồi thuê nhà ở nơi khác .Cực chẳng đã mấy bà con gái họp nhau lại làm giỗ cho các cụ tại nhà bà con gái thứ ba .Còn bà dâu út làm giỗ tại căn nhà thuê.Con cháu chia đôi ngả giận dỗi loạn xạ cả lên chẳng biết các cụ về đâu ăn nữa . Là người dưng con xót quá chỉ cầu mong các cụ ngậm cười nơi chín suối vì sự đời nó là vậy mà thôi.

Hà Nội - tháng 5 - 2010